Մխիթար Հերացի

Կենսագրութիւն

Մասնագիտական կրթութինը ստացած է Կիլիկիա ։ Գիտա-բժշկական գործունէութիւնը ծաւալած է Սիս մայրաքաղաքը ու կաթողիկոսանիստ Հռոմկլայ ամրոցը՝ Ներսէս Շնորհալի եւ Գրիգոր Դ Տղայի հովանաւորութեամբ։ Տիրապետած է յունարէնին, արաբերէնին, եւ պարսկերէնին։ 12-րդ դարու 60-ականներուն արդէն ունէր մեծ բժշկապետի համբաւ:

Մխիթար Հերացի գրած է բժշկական գիրքեր, որոնցմէ միայն հատուածներ հասած են մեզի։ Անոր «Ջերմանց մխիթարութիւն»ը գրուած է 1184 թուականին, Գրիգոր կաթողիկոսի առաջարկով։ «Անուանեցաք «Ջերմանց մխիթարութիւն», այս կը մխիթարէ բժիշկ ուսմամբ, իսկ հիւանդ առողջութեամբ»: Ան գրած է նաեւ ակնաբուժական գիրք մը, ուր նկարագրած է աչքի հիւանդութիւններու տեսակները եւ անոնց բուժման դեղերը։ Ներսէս Շնորհալի կաթողիկոսը (1098-1173 թ.) զայն կոչած է բժշկապետ եւ աստղագէտ։ Հերացիի մասին շատ քիչ կենսագրական տեղեկութիւններ ունինք։ Այդ տեղեկութիւններու սկզբնաղբիւրը կը համարուի իր գիրքի ներածականի բովանդակութիւնը, ուր կը պարզուի, որ ան ծնած է 12-րդ դարու առաջին կիսուն (մօտ 1120 թ), Պարսկաստանի Հեր (Խոյ) քաղաքը, պատմական Հայաստանի Խոռխոռունի իշխաններու պատկանած շրջան, որ Զարեւանդ գաւառի հարեւանութեամբ կազմած է միասնական վարչական միաւոր մը՝ Ուրմիոյ լիճի հիւսիս-արեւմտեան կողմը։ Փոքր հասակէն սիրած է բժշկութիւնն ու իմաստութեան արուեստը։ Հերացիի մասնագիտական գիրքերէն ո՛չ մէկը մեզի հասած է, անոնցմէ մնացած են հատուածներ, որոնք կը պահուին Մատենադարանին մէջ։ Հերացիի գիրքերէն մէկուն բովանդակութիւնը, ինչպէս ինքը նշած է, կը պարփակէ միայն ժերման երեք տեսակներու ախտաճանաչման եւ բուժման մէջ, եւ անիկա չէ ծաւալուած ամբողջ բժշկական գիտութիւններու բնագաւառին մէջ։

Գրականութիւն

Մխիթար Հերացի։ Archived 2016-03-22 at the Wayback Machine.
Կծոյան Ա. Ս., Մխիթար Հերացի (Ծննդյան 850-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1968, № 2, էջ 81-88։
Мхитар Гераци, Утешение при лихорадках, под ред. Л. Оганесяна, Ереван, 1955.
Ernst Seidel, Mechithar's, Des Meisterarztes Aus Her, Trost Bei Fiebern.: Nach Dem Venediger Drucke Vom Jahre 1832 Zum Ersten Male Aus Dem Mittelarmenischen... ISBN 1274075475
Ստելլա Վարդանեան, Հայաստանի բժշկութեան պատմութիւն հնագոյն ժամանակներից մինչեւ մեր օրերը, Երեւան, 2000։